اتحادیه کشورهای اسلامی؛ طرحی استراتژیک برای خروج جهان اسلام از بن‌بست

نگاهی گذرا به اوضاع کشورهای اسلامی این واقعیت انکارناپذیر را آشکار می‌سازد که مسلمانان در بدترین شرایط سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، امنیتی و نظامی به سر می‌برند. بحران‌های سیاسی داخلی، جنگ‌های قدرت، وابستگی‌های خارجی، رواج تبعیض‌های اجتماعی، فساد اخلاقی، فقر، گسترش ناامنی، تجاوزهای خارجی، جنگ‌های داخلی و درگیری‌های قومی و مذهبی، نمایی از بن‌بستی است که در مسیر مسلمانان قرارگرفته و آنان را احاطه کرده است. گذشته از بحران‌های مشهود حاکم بر سرزمین‌های اسلامی، بررسی آمارهای سازمان‌های بین المللی نظیر سازمان شفافیت و مراکز رسمی مشابه، در زمینه رشد و توسعه اقتصادی، رفاه اجتماعی، وضعیت تورم، بی‌کاری، فساد اداری و اقتصادی، میزان واردات و صادرات، وضعیت کشاورزی، سطح رعایت حقوق شهروندی، صلح، توسعه علم و فناوری، آموزش، آب و هوا، سلامت و فاکتورهای دیگر نشان می‌دهد که مسلمانان در پایین‌ترین سطح ممکن قرار دارند. حتی تحقیقی جالب از برخی دانشمندان مسلمان (در دانشگاه جرج واشنگتن آمریکا) که در مجلات معتبر (Global Economy Journal, Vol 10, 2010, Iss3, Art. 1) منتشر گردیده است، حکایتی عجیب‌تر و غم‌انگیزتر دارد. این تحقیق که به منظور بررسی فاکتورهای مختلف اسلامیت و رعایت ضوابط اسلامی در عرصه زندگی عملی در میان 208 کشور جهان صورت گرفته است نشان می‌دهد، در بین 34 کشور اول در دنیا تنها یک کشور اسلامی حضور دارد!! به این معنا که کشورهایی که مدعی اسلامی بودن نیستند در عمل به بسیاری از آموزه‌های اسلام از مسلمانان پیشی گرفته‌اند اگرچه در ظاهر مذعن به مسلمان بودن نیستند! هر چند ممکن است این نتیجه‌گیری از دقّت کافی برخوردار نباشد و حتّی جانبدارانه و مبالغه‌آمیز باشد، ولی در هر حال بیانگر وضعیّت تأسف‌باری است که در کشورهای اسلامی وجود دارد.

یادداشتی بر ابهامات و حواشی کتاب «بازگشت به اسلام» نوشته‌ی منصور هاشمی خراسانی

توزیع گسترده‌ی کتاب «بازگشت به اسلام» نوشته‌ی منصور هاشمی خراسانی در ایران، مدّتی است که نقل محافل علمی و فرهنگی این کشور شده و بسیاری از اساتید، طلاب و دانشجویان و گروه‌های دیگری از مردم را به اظهار نظر درباره‌ی آن واداشته است. برخی نسبت به این کتاب نگرش مثبتی دارند و از آن تمجید می‌کنند و برخی هم که منفعل از جوسازی‌های موجود نسبت به آن سوء ظن پیدا کرده‌اند، به کلّی آن را رد می‌کنند و گروهی دیگر نیز با وجود پذیرش جهاتی از آن، به برخی قسمت‌های آن انتقاداتی را وارد می‌دانند و خلاصه بازار نقد و گفتگو درباره‌ی این کتاب جدید و متفاوت، گرم است.

خواهی نشوی رسوا، همرنگ «حقیقت» شو!

از ابتدای خلقت انسان تاکنون همواره جریان‌های موجود در این کره‌ی خاکی به دو دسته تقسیم می‌شده‌اند: دسته‌ی اول جریان‌های الهی و پاک که همیشه مظهر «حقیقت» بوده‌اند و از خداوند سرچشمه می‌گرفته‌اند و گماشتگان خداوند، هدایت و رهبری آن‌ها را بر عهده داشته‌اند و هدف آنان تنها تحقّق حکومت «الله» بر جهان بوده است و جز به سوی بیعت با خداوند فرا نمی‌خوانده‌اند. رهبران این جریان‌های الهی هرگز خواستار تأمین مقاصد شخصی و حصول منافع دنیوی خود از قبیل قدرت و ثروت و شهرت نبوده‌اند و حتی برای رسیدن به هدف مقدّس خود نیز از طریق صواب عدول ننموده‌اند. در واقع همواره آرمان نهایی این دسته آن بوده است که با تحقّق حاکمیت خداوند در جهان از طریق پیشوایی حاکم منصوبش، زمینه‌ی رشد و شکوفا شدن همه‌ی استعدادها برای تمامی انسان‌ها در سراسر جهان فراهم شود و با برقراری عدالت به معنای «تامّ» و «حقیقی» آن، دیگر کسی در محرومیت به سر نبرد. خداوند در قرآن می‌فرماید: «لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ» (حدید/25) یعنی «ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم و با آن‌ها کتاب و میزان نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت کنند». از این رو بود که این نهضت و جنبش الهی با هدایت حضرت آدم علیه السلام به عنوان یک انسان گماشته از جانب پروردگار شروع شد و سپس رهبری آن در طول تاریخ در اختیار بیش از صد هزار پیامبر که همگی از جانب خداوند مأذون بودند، دست به دست شد تا به آخرین آن‌ها رسید و سپس با هدایت جانشینان منصوب ایشان به راه خویش ادامه داد و در این بین برای تحقّق آرمان مقدّس خود همواره انسان‌های آزاده را دعوت کرده و با خود همراه نمود تا اینکه کاروانش در این راه دراز به منزل‌گاه دوران ما رسید.

فجایع یمن؛ میوه‌ای دیگر از شجره‌ی خبیثه‌ی حاکمیّت غیر مهدی

این روزها شاهد جنایات وحشتناک رژیم سفّاک آل سعود در یمن هستیم. زنان و کودکان که همواره مظلوم‌ترین قربانیان قدرت‌طلبی مستکبران و زورمندان هستند، در یمن آماج حملات بی‌رحمانه حکومتی قرار گرفته‌اند که کلیددار کعبه است! این جنایت بزرگ اگرچه فصلی تازه از جنگ و خونریزی در سرزمین‌های اسلامی می‌باشد، اما دنباله‌ی همان فتنه‌ی عظیمی است که گریبان مسلمانان را در سرزمین‌های مختلف اسلامی چون عراق، سوریه، افغانستان، فلسطین، لیبی و سودان گرفته است. به این فاجعه‌ی انسانی از زوایای گوناگونی می‌توان نگریست و آن را تحلیل کرد. آن چه باید روشن شود نخست آن است که گردانندگان این جنگ خونین چه کسانی هستند و چه اهداف و مقاصدی را دنبال می‌کنند؟ دیگر آن که ریشه‌ی این بحران چیست و در نهایت چه راهکاری برای حلّ آن در کوتاه مدت و دراز مدت وجود دارد؟

اندر حکایت جفاپیشگی کوفی‌صفتان

تاریخ بشر، عرصه فتنه­‌های گوناگونی است که خداوند برای آزمودن انسان­‌ها تدارک دیده است. در طول قرن‌­ها خداوند بلند مرتبه و حکیم پیام‌­ها و پیام آوران خود را به سوی انسان­‌ها روانه ساخته است تا از یک سو حجت بر آن­‌ها تمام گردد و راه رشد از غیّ برایشان روشن گردد و از سوی دیگر آن­‌ها را بیازماید و بنگرد که چگونه عمل می‌­کنند؛ چنان که می­‌فرماید: «قَدْ جَاءَکُمْ بَصَائِرُ مِنْ رَبِّکُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ عَمِی فَعَلَیهَا وَمَا أَنَا عَلَیکُمْ بِحَفِیظٍ» (انعام/ 104) یعنی: «دلایل روشن از طرف پروردگارتان برای شما آمد؛ کسی که (به وسیله آن، حق را) ببیند، به سود خود اوست؛ و کسی که از دیدن آن چشم بپوشد، به زیان خودش می‌باشد و من نگاهبان شما نیستم (و شما را بر قبول ایمان مجبور نمی‌کنم)» و می­‌فرماید: «لَا إِکْرَاهَ فِی الدِّینِ قَدْ تَبَینَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَی فَمَنْ یکْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَیؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى لَا انْفِصَامَ لَهَا وَاللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ» (بقره/ 256)، یعنی: «در دین، اکراهی نیست. (زیرا) راه درست از راه انحرافی، روشن شده است. پس هر کس به طاغوت کافر شود و به خدا ایمان آورد، به ریسمان محکمی چنگ زده است که گسستن برای آن نیست و خداوند، شنوا و داناست».

از مطّلعان بی‌مسؤولیت تا مسؤولان بی‌اطّلاع

مدت‌هاست کتاب گرانسنگ «بازگشت به اسلام» اثر علامه منصور هاشمی خراسانی در برخی کشورهای اسلامی به اشکال گوناگون منتشر شده است. امروز می­‌توان گفت نهضت «بازگشت به اسلام» به واقعیتی انکار ناپذیر در جهان اسلام تبدیل شده و به رغم امکانات کم و مشکلات عدیده راه خود را ادامه می­‌دهد و روز به روز در حال گسترش است. این جنبش اسلامی امروز همچون نهالی سبز و با طراوت است که با وجود بادها و طوفان‌­های روزگار، به فضل الهی راه رشد و بالندگی خود را طی می‌کند. واقع آن است که هرچه می­‌گذرد، انسان­‌های منصف و گوهرشناس و درد کشیده می­‌فهمند که اندیشه­‌های بی­‌بدیل علامه خراسانی که همان اصل اسلام و اسلام اصیل است، تنها راه حل برون رفت از بن بست کنونی جهان اسلام و بشریت است، اما متأسفانه آن گونه که باید از این جریان سرنوشت‌ساز حمایت نمی‌­شود. بدون تردید غفلت بیمار از داروی نایابی که او را مداوا خواهد کرد، از ارزش آن دارو نخواهد کاست، بلکه بیمار لاجرم برای تداوی و زنده ماندن مجبور است این دارو را اگرچه گران قیمت و تلخ باشد، تهیه کند و استفاده نماید. مَثل مسلمانان و دولت­‌های اسلامی نیز در شرایط فعلی همین است. بدون شک مسلمانان دیر یا زود به این نهضت مبارک خواهند پیوست و قدر آن را خواهند فهمید اما دریغ و افسوس فراوان بر هزینه های سنگین این کندی و سستی و غفلت است که مسلمانان در حال پرداخت آن هستند.

فجر صادق پس از غروبی غمناک و طولانی؛ یادداشتی بر کتاب بازگشت به اسلام

چند ماه پیش کتابی با عنوان «بازگشت به اسلام» نوشته‌‌ی علامه «منصور هاشمی خراسانی» از سوی فردی ناشناس به دستم رسید. او از من خواست تا این کتاب را با دقّت و حوصله‌ی کافی مطالعه کنم و آن را مورد بررسی و واکاوی عقلایی قرار دهم. امّا با توجّه به اینکه در طول هفته مجلات و کتاب‌های مشابهی از این دست، بسیار به دستم می‌رسید ابتدا تصوّر کردم که این کتاب با توجّه به نام ساده و ظاهر بی تکلّفی که دارد، اثری معمول و غیر قابل اعتناست، اما پس از فراغتی که حاصل شد، شروع به تورّق آن نمودم و چند صفحه‌ای از آن را مطالعه کردم و علی رغم توقّعی که داشتم، آن را بسیار متفاوت و عمیق‌تر از چیزی یافتم که می‌پنداشتم و آن‌چنان مجذوب و درگیر مباحث دقیق و مبانی چالش‌برانگیز آن شدم که گذر زمان را احساس نکردم. زمانی که به خود آمدم دیدم بخش قابل توجّهی از کتاب را مطالعه کرده‌ام و ابواب معرفتی جدیدی پیش رویم گشوده شده است و سؤالات بی‌پاسخ بسیاری در برابر خود می‌یابم؛ چراکه مبانی عمیق و تأمل برانگیز آن از یک سو کاملاً مستند و معقول می‌نمود و از سوی دیگر تفاوت‌های بارزی با قرائت رایج و پیش‌فرض‌های بنیادین فکری و معرفتی من و جامعه‌‌ام داشت. پس از مدتی بررسی به این نتیجه رسیدم که با اثری خاص و بسیار متفاوت و نه از جنس سایر کتاب هایی که تاکنون خوانده‌ام، مواجه هستم و از همین رو باید اهتمام ویژه‌ای در مطالعه‌ی آن داشته باشم تا دقیقاً دریابم که از چه سخن می‌گوید و چه پشتوانه عقلی و شرعی دارد. لذا درباره‌ی موضوعات و مباحث آن به تعمّق پرداختم و بر روی این کتاب تمرکز کردم.

جهان اسلام در فرایند دو قطبی شدن

این روزها با کمال تأسّف شاهد جلوه‌های فراوانی از تشتّت و اختلاف در میان مسلمانان هستیم؛ چراکه جهان اسلام به آشفته‌بازاری از فرقه‌ها، گروه‌ها، جریان‌ها، احزاب و نحله‌های مختلف با جهت‌گیری‌های متضاد تبدیل شده است و هر دسته از مسلمانان به سوی یکی از آن‌ها گرایش یافته‌اند و در برابر باقی موضع گرفته‌اند. هر یک از این فرقه‌ها، گروه‌ها، جریان‌ها، احزاب و نحله‌های مختلف، مبانی خاصّ خود را دارند و شعارهای ویژه‌ای را برای معرّفی اردوگاه خویش سر می‌دهند. به علاوه، راهبردها و روش‌های متفاوتی را نیز در پیش گرفته‌اند و چنان نسبت به آن انعطاف‌ناپذیر و جامدند که به هیچ وجه راهبردها و روش‌های دیگران را بر نمی‌تابند؛ همچنانکه خداوند در قرآن به چنین وضعیتی در میان آنان اشاره نموده و فرموده است: «فَتَقَطَّعُوا أَمْرَهُمْ بَیْنَهُمْ زُبُرًا کُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَیْهِمْ فَرِحُونَ»[1]؛ «پس کارشان را میان خود تکه تکه کردند، هر دسته‌ای به چیزی که با خود دارد خرسند است». این روند به جایی رسیده است که به شکل فزاینده و غیر قابل تحمّلی، فضای عداوت و منازعه در میان مسلمانان به اوج خود رسیده و تفاهم و همدلی از میان آنان رخت بربسته است؛ تا جایی که می‌توان به وضوح شدیدترین تقابل‌ها و دشمنی‌ها و فاجعه‌بارترین نزاع‌های خونین را در میان مسلمانان مشاهده نمود، در حالی که چنین واگرایی عمیق و مخاصمات گسترده‌ای میان کافران و مسلمانان دیده نمی‌شود!

منصور هاشمی خراسانی؛ زداینده‌ی بدعت‌ها از اسلام

این روزها، روزهای آغازین فصل بهار است. حیات دوباره‌ی طبیعت، بسیاری از مردم را به بازدید از مظاهر زیبای آن در کوه‌ها و جنگل‌ها و دریاها کشانده است؛ تا جایی که غالب آن‌ها این فرصت را مغتنم می‌شمارند و در بهره‌گیری از آن از یکدیگر سبقت می‌جویند. شاید کم‌تر کسانی باشند که در این فصل، نشستن در کنار یک چشمه‌ی زلال و خنک و نوشیدن از آب گوارای آن را تجربه نکرده باشند. تمامی لذّت تماشا و نوشیدن از چنین چشمه‌ای، به سبب وجود آن در دل طبیعتی عاری از هر گونه آلودگی است؛ زیرا اگر همین چشمه‌ی جوشان و گوارا را دنبال کنیم، شاید در فاصله‌ای دوردست نه تنها از تماشای آن لذتی نبریم، بلکه سبب آزردگی خاطرمان شود. زمانی که ببینیم آلودگی‌ها این چشمه را فراگرفته و به جای آب زلال، آبی تیره و پر از گل و لای از آن باقی مانده است، مراقب خواهیم بود که حتی آلودگی آن به بدن یا لباسمان سرایت نکند. روشن است که این چشمه تنها زمانی تا آخرین قطره‌ی خود پاک و زلال جریان خواهد داشت و مایه‌ی فرح ناظران خواهد بود که فرد یا افرادی بر آن گماشته شوند تا آن را از هر گونه آلودگی مصون دارند و دیگران را از آلوده ساختن آن مانع شوند و آلودگی‌های آن را سریعاً پاکسازی نمایند.

انحطاط اخلاقی در جامعه ایران

بسیار مایه‌ی نگرانی و تشویش خاطر است تغییرات بنیادین و فوق العاده جدّی در الگوی رفتاری و اخلاقی جامعه‌ی امروز ایران است. این واقعیت تلخ اما انکارناپذیری است که وضعیت فعلی جامعه‌ی ایران از حیث اخلاقی در شرایط بحرانی و خطرناکی قرار گرفته است؛ به نحوی که هر چه پیش‌تر می‌رویم، الگوهای پسندیده و معقول در حوزه‌ی روابط اجتماعی و گفتمان‌های فرهنگی و سیاسی جامعه، به شکل فزاینده و غیر قابل کنترلی محو و الگوهای منفور و نامعقول جدیدی جایگزین آن‌ می‌شود. کاهش سطح سلامت اخلاقی مردم و گروه‌های سیاسی و مدنی در تعامل با یکدیگر، کاهش میزان انعطاف‌پذیری و آستانه‌ی تحمّل آن‌ها در برابر دیدگاه‌های متفاوت و جریان‌های مخالف، عدم پایبندی به اخلاق نقد و نیز عدم رعایت حریم خصوصی که نشان از کاهش سطح شعور اجتماعی است، همگی نمونه‌هایی از تغییرات شوم و نامیمونی است که پویایی و رشد سیاسی جامعه‌ی ایران را با تهدید‌ی جدّی مواجه ساخته است.